„ZMARŁ PROFESOR ZBIGNIEW BRZEZIŃSKI"
Wywodził się ze szlacheckiej rodziny herbu Trąby z Brzezin. Jego rodzicami byli dyplomata Tadeusz Brzeziński i Leonia, z d. Roman, w latach 1928–1931 mieszkał w Lille, w latach 1931–1935 w Lipsku, gdzie jego ojciec pracował jako konsul. W latach 1936–1938 mieszkał z matką w Warszawie (ojciec objął placówkę konsularną w Charkowie), w październiku 1938 wyjechał z rodzicami do Kanady, gdzie Tadeusz Brzeziński został konsulem generalnym w Montrealu, tam rozpoczął naukę w Newman House School, następnie uczył się w St. Leon’s High School w Montrealu.
Wykształcenie
Od 1945 studiował nauki polityczne i ekonomię na McGill University w Montrealu, tam w 1950 uzyskał tytuł magistra (ang. Master of Arts), na podstawie pracy Russo-Soviet Nationalism. Od 1950 studiował w Ośrodku Badań Rosyjskich (Russian Research Center) Uniwersytetu Harvarda, gdzie był asystentem Merle Fainsoda. Tam w 1953 obronił pracę doktorską The Role of the Purge in the Totalitarian State.
Praca naukowa i działalność publiczna
W 1953 został wykładowcą w katedrze nauki o państwie Uniwersytetu Harvarda, razem z Carlem Friedrichem podjął także badania nad zagadnieniem totalitaryzmu, uwieńczone wydaną w 1956 pracą Totalitarianism, Dictatorsphip and Autocracy, w której postawiono szeroko dyskutowaną tezę, iż ustrój radziecki i nazistowski są „zasadniczo podobne”. Po dojściu do władzy w ZSRR Nikity Chruszczowa wskazywał na odrębności poszczególnych krajów bloku sowieckiego oraz sugerował aktywną politykę amerykańską zmierzającą do „demokratycznej neutralizacji” Europy Wschodniej. Od 1957 zajmował się badaniem tzw. „narodowego komunizmu”, w 1960 wydał poświęconą temu zagadnieniu książkę Soviet bloc. Unity and conflict, która w kolejnych latach została uznana za jedną z ważniejszych prac poświęconych Europie Wschodniej. Sformułował wówczas strategię tzw. pokojowego zaangażowania (jako alternatywę dla nieskutecznej jego zdaniem tzw. doktryny wyzwalania), w ramach której proponował wciągnięcie do współpracy z USA niektórych bardziej niezależnych państw komunistycznych, tak, aby z jednej strony doprowadzić do podziałów wewnątrz bloku sowieckiego, z drugiej wykorzystać niektóre z tych państw jako „pas transmisyjny” wpływający także na zbliżenie ZSRR do Europy Zachodniej. Zaowocowało to m.in. okazjonalną współpracą z ówczesnym senatorem Johnem F. Kennedym, który w 1957 zaproponował ustawę znosząca niektóre restrykcje w stosunkach USA z niektórymi krajami bloku wschodniego. Od 1958 roku Zbigniew Brzeziński posiadał obywatelstwo amerykańskie.
W 1960 nie zaproponowano mu dalszego zatrudnienia na Harvardzie, w związku z czym w drugiej połowie tego roku rozpoczął pracę jako profesor na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych na Uniwersytecie Columbia. Również w 1960 został członkiem Council on Foreign Relations. Latem 1960 zaangażował się w kampanię prezydencką Johna F. Kennedy’ego, w zespole zajmującym się sformułowaniem celów polityki zagranicznej. Latem 1961 razem z Williamem Griffithem opublikował w Foreign Affairs artykuł Peaceful Engagement in Eastern Europe, w którym kolejny raz przedstawił swoją strategię stopniowego przekształcania krajów Europy Wschodniej w państwa neutralne i demokratyczne, a przy tym niezależne od ZSRR. W październiku 1961 został natomiast dyrektorem nowo utworzonego na Columbii Instytutu Badań nad Komunizmem. Jego asystentami byli m.in. Charles Gati i Toby Gati, a wśród studentów Madeleine Albright i William Odom (który w administracji J. Cartera zostanie asystentem Brzezińskiego ds. militarnych).
W 1964 opublikował razem z Samuelem Huntingtonem książkę Political Power: USA/USSR, w której odrzucił popularne na lewicy tezy o potencjalnym zbliżeniu się Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego jako państw „uprzemysłowionych”. Sam uważał wówczas, że ZSRR wchodzi w epokę stagnacji i upadku, a także jest za słaby, aby podjąć działania w celu dominacji nad światem. Od połowy lat 60. występował często jako komentator w dyskusjach telewizyjnych, w tym charakterze bronił m.in. decyzji o zaangażowaniu w wojnę wietnamską. W 1965 opublikował pracę Alternative to Partition. For a broader Conception of America’s Role in Europe, w której postulował sformułowanie ogólnoeuropejskiego planu gospodarczego, który zmniejszyłby nierówności w sztucznie podzielonej Europie. W 1966 skorzystał z urlopu na uczelni i po semestrze wiosennym podjął pracę w Biurze Planowania Politycznego Departamentu Stanu, gdzie zajmował się polityką amerykańską wobec Europy Wschodniej, jego wpływy zostały dostrzeżone m.in. przez Newsweek, który w listopadzie 1966 poświęcił mu artykuł The Thinker, w którym nazwano go „prawdziwą kopalnią nowych idei” oraz „jedną z najszybciej wschodzących gwiazd administracji Johnsona”. Politycy republikańscy uważali jednak koncepcję pokojowego zaangażowania za zbyt miękką wobec bloku sowieckiego. W grudniu 1967 odszedł z Departamentu Stanu i powrócił na Columbię.
Pomimo powrotu na uczelnię, nie zerwał kontaktów z administracją L. Johnsona i w lutym 1968 wyjechał z delegacją rządową do Wietnamu, następnie rekomendował wycofanie z tego państwa większości wojska, od kwietnia 1968 zaangażował się w kampanię prezydencką Huberta Humphreya. W 1970 opublikował książkę Between Two Ages. America’s Role in Technetronic Era, w której opisywał międzynarodowy układ sił wywołany eksplozją demograficzną i rozwojem techniki. Postulował w niej zwiększenie pomocy dla krajów trzeciego świata i zacieśnienie współpracy krajów demokratycznych. Pod koniec 1970 wyjechał na półroczne stypendium do Japonii, której poświęcił następnie pracę The Fragile Blossom. Crisis and Change in Japan. W 1973 został pierwszym przewodniczącym nowo powstałej Komisji Trójstronnej, której celem było zbudowania płaszczyzny kontaktów USA, krajów europejskich i Japonii[35]. Uważany za „jastrzębia” w polityce zagranicznej, krytykował zbyt dalekie ustępstwa polityki détente. Poparł jednak Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, uważając go szansę promocji idei demokratycznych w krajach bloku sowieckiego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz